Ögeler etikete göre görüntüleniyor: Yabancılara Kelime Öğretimi

ÖNSÖZ

Ülkemizde yabancı dil öğrenmek denilince genellikle yabancı ülkelerin insanlarının dillerini öğrenmeyi anlarız. Oysa pek çok yabancı da Türkçeyi çeşitli amaçlarla öğrenmekte. Kaşgarlı Mahmut tarafından XI. yüzyılda Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılmış olan Divaan-ı Lugaatit Türk’ten bu yana yabancılara Türkçe öğretmeyi hedefleyen bir çok çalışma yapıldı. Sadece biz yabancı dilleri öğrenmeye çalışmıyoruz. Yabancılar da Türkçeyi öğrenmeye çalışıyor. Türkiye
Türkçesi yeryüzünde yaklaşık 100 milyon kişi tarafından konuşulmakta. Bu yönüyle Türkçe; Çince, İngilizce, İspanyolca, Rusça, Fransızca, Portekizce gibi dillerden sonra dünyada en çok konuşulan dillerden biridir. Türkçenin öğretimi pek çok açıdan önem taşımaktadır. Özellikle büyük bir tarihi ve kültürel mirasa sahip olması ve stratejik ve jeopolitik durumu sebebiyle Doğu kültürüyle Batı kültürü arasında bir geçiş noktası olan Türkiye’nin uluslararası alanda tanınması ve savunduğu tezleri daha iyi anlatması için Türkçenin yabancılara öğretimi daha da önem kazanmaktadır. Türkiye’nin dünyayla entegrasyonu, Türk insanının dünya dillerini öğrenmesi kadar yabancıların da Türk dilini öğrenmesiyle sağlanacaktır. Yakın bir gelecekte Avrupa Birliği üyesi olmaya hazırlanan Türkiye için Türkçenin yabancılara öğretiminin bir devlet politikası olarak benimsenmesi büyük önem taşımaktadır.

Bu tez çalışması, 14 yılı aşkın süredir çalışmakta olduğum Ankara Üniversitesi TÖMER Türkçe ve Yabancı Dil Araştırma Uygulama ve Dil Öğretim Merkezi’nde yabancılara Türkçe öğretirken edindiğim tecrübeler sonucunda, hem bu konuda çalışanlara ışık tutabilmek, hem de yabancılara Türkçe öğretimi alanında ulaçlar konusunda yapılmış çalışmaların sınırlı sayıda olması nedeniyle bu alana bir katkıda bulunabilmek amacıyla hazırlanmıştır.

TÖMER’de çalıştığım süre içinde bilimsel çalışmalara büyük destek veren Merkez Müdürü Sayın Doç. Dr. Engin Uzun’a, tecrübelerini ve bilgisini benimle paylaşarak beni onurlandıran Merkez Müdür Yardımcısı Sayın Dr. Hadi Benhür’e ve bu süre içinde her konuda büyük bir destek ve yardımını gördüğüm İstanbul Şubesi Türkçe Bölümü Başkanı Sayın Neslihan Baltacıoğlu’na teşekkür ederim.

Uzun yıllar boyunca beraber çalıştığım arkadaşlarım, gerek kurum içinde yaptığımız seminerlerle gerekse ders aralarında yaptığımız görüş alış verişlerini içeren sohbetlerle bu tezin biçimlenmesine çok büyük katkıda bulunmuşlardır. Hepsine teşekkür borçluyum.

Evde sürdürdüğüm çalışmalarımda bana destek olan değerli eşim Mehmet Koşucu’ya; sabırla çalışmalarımın bitmesini bekleyen, destek ve yardımlarıyla katkıda bulunan çocuklarım Melih ve Oğuzhan’a teşekkür ederim.

Bu tezi, hazırlamama ve benim bu günlere gelmeme büyük katkısı olan sevgili babam Osman Yücel’e şükranlarımı sunarken; bu tezin bitme aşamasına yakın bir zamanda, ne yazık ki bittiğini göremeden 10 Ağustos 2006 tarihinde aramızdan ayrılan değerli annem Zehra Yücel’in anısına adıyorum. İhtiyacım olduğu her an yardımıma koşan ablam Ayşenur Kahya’ya, tezimi hazırlarken teknik desteğiyle katkıda bulanan sevgili yeğenim Rezzan Kahya’ya, değerli fikirleriyle ve İngilizce konusunda katkılarıyla dünyanın öbür ucundayken bile desteğini esirgemeyen yeğenim Zişan Kahya Basha’ya teşekkür ederim.

Yüksek Lisans yaptığım dönemde deneyimleriyle ve fikirleriyle büyük katkıları olan hocalarım; Sayın Prof. Dr. Tülin Polat’a, Sayın Doç. Dr. Selahattin Dilidüzgün’e, Sayın Doç. Dr. Necmettin Sevil’e, Sayın Doç. Dr. Alev Bulut’a teşekkür ederim.

Bu tezin hazırlanmasında büyük katkıları olan, değerli bilgi birikimini ve tecrübesini benimle paylaşarak önümde yeni ufuklar açan, beni cesaretlendiren değerli hocam Sayın Prof. Dr. Nilüfer Tapan’a teşekkürlerimi sunarım..

 Dosyayı indirmek için aşağıdaki pencerenin herhangi bir yerine tıklayıp klavyeden CTRL+S tuşlarına basınız.

ÖNSÖZ
Sözcük bilgisinin, gerek iletişimde gerek anadili ediniminde gerekse yabancı dil öğretiminde-öğreniminde ne derece önem taşıdığı açıktır. En basit isteğimizden en karmaşık düşünce ve duygularımıza kadar ifade edeceklerimizi sözcüklerin
aracılığıyla iletiriz.

Yabancı dil açısından sözcük öğretimi-öğrenimi bir yandan okuma, anlama, konuşma ve yazma becerilerinin gelişimiyle, diğer yandan sesletim, doğru yazma, dilbilgisi kurallarının bilinmesi ve kullanılabilmesiyle ilintilidir. Sözcük dağarcığını zenginleştirebilme bakımından özellikle metin incelemesi, dilbilgisi ve yazma çalışmaları sırasında gerçek ve mecaz anlamlı sözcükler, eşanlamlı ve karşıt anlamlı sözcükler, yazılışı aynı anlamı farklı sözcükler (sesteş sözcükler) ile deyim ve terimlerin kullanılışlarının edinimi/öğrenimi-öğretimi de ayrı bir uğraş gerektirmektedir. Bu bağlamda, sözcük öğretimi dil öğretiminde-öğreniminde çok yönlü ve kapsamlı bir alan olarak yerini almaktadır.

Ancak yapılan alanyazın taramasında yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde sözvarlığı çalışmalarına yeterince yer verilmediği görülmüştür. Bu çalışmalar, daha çok öğrencinin bireysel olarak yapması gereken çalışmalar olarak algılanmaktadır. Ders kitaplarında da “sözcük öğretimi”ne ilişkin etkinliklere yeterince yer verilmediği gözlemlenmektedir.

İnsanlar sözel olmayan pek çok beceri edinmelerinin yanında, zamanlarının büyük bir bölümünü sözel bellek ve sözel öğrenme için harcamaktadır. Sözel öğrenme kavramların uyarıcı ya da davranım olarak kullanımını gerektirmektedir. Sözel bellek ve öğrenme sonucunda ise dil oluşmaktadır. Dil, iletişim ve düşünme süreçleri için kullanılan, üzerinde uzlaşmalar sonucu ortaya çıkmış göstergeler bütünüdür. Bu göstergelerin büyük bir çoğunluğunu ise kavramlar oluşturmaktadır.

Anadili edinimi ve yabancı dil öğretiminde-öğreniminde öğrencilere bilişsel bir tasarruf olanağı sunan “kavramsal ulamlama”nın, sözcük öğretimine-öğrenimine katkısı büyüktür. Bu çalışmada da sözcüklerin ve kavramların bellekteki kalıcılıklarını sağlayabilmek için; söz konusu birimlerin birbirleriyle ilişkilendirilmiş, ulamlandırılmış görünümler sergilediği biçimleriyle sunumunun öğretim-öğrenim süreçlerinde etkililiğini ve verimliliğini artıracağı düşüncesi bu çalışmayı başlatan temel etmenlerden biridir.

Çalışmamız “Ulamsal Sözcük Öğretimi” yöntemiyle yabancı dil olarak Türkçeyi öğrenen bireylere başlangıç düzeyinde yer alan kavram alanlarını ve bu alanlara ilişkin alt kavramları daha kolay ve kalıcı bir şekilde öğretebilme amacını taşımaktadır. Ayrıca öğrenme, bellekte başladığından sözcük öğretiminde kalıcılığa ulaşılabilmesi için bellek ve süreçleri hakkında araştırma sonuçlarına da yer verilmiştir.

Bu çalışmanın yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde sözcük öğretimi alanına az da olsa katkı sağlamasını ve bundan sonraki çalışmalara yardımcı olmasını diliyoruz.

 Dosyayı indirmek için aşağıdaki pencerenin herhangi bir yerine tıklayıp klavyeden CTRL+S tuşlarına basınız.

Bu çalışmanın amacı, betimleyici metinleri ayrıntılı olarak incelemek, betimleyici metinlerin dilsel özelliklerini belirleyerek yabancılara Türkçe öğretimine yönelik sözcük öğretimi alanında malzeme hazırlamaktır. Bu amaç doğrultusunda betimleyici metinlerin içerdikleri dilsel yapılar incelenmiş ve betimlemenin işlevi, yöntemi ve diğer özellikleri kapsamlı olarak ele alınmaya çalışılmıştır.

Türkçenin yabancı dil olarak öğretimine betimleyici metinleri kullanarak malzeme hazırlayabilmek için yabancı dil öğretiminde metin seçimi ve metin kullanımı konuları ele alınarak değerlendirilmiştir. Uygulamaların belirli bir yaklaşım çerçevesinde gelişmesi için iletişimsel yaklaşım genel özellikleriyle sunulduktan sonra bu yaklaşımda metin kullanımına ve sözcük öğretiminin nasıl ele alındığına değinilmiştir.

Betimleyici metinlerin içerdiği dilsel yapıların incelenmesi sonucunda şu yapıları yoğun olarak kullandıkları belirlenmiştir: Niteleme sıfatları, yer belirten sözcükler, ad tümceleri, eksiltili tümceler ve ikilemeler. Bu yapılardan sözcük öğretimine uygun görülen niteleme sıfatlarına ve yer belirten sözcüklere ve betimleme nesnesinin kendi sözcüksel alanına yönelik, yabancı dil öğretiminde metin kullanım ölçütleri göz önünde bulundurularak ve iletişimsel yaklaşımın kullandığı teknikler kullanılarak malzemeler geliştirilmeye çalışılmıştır.

 Dosyayı indirmek için aşağıdaki pencerenin herhangi bir yerine tıklayıp klavyeden CTRL+S tuşlarına basınız.